Od bajek na dobranoc do przewracania oczami: Przewodnik rodzica nastolatka w UK

Jeszcze wczoraj pomagałeś zapiąć kurtkę i uczyłeś angielskiego zwrotu grzecznościowego. Dziś jesteś żenującą istotą z lat 90., której żarty, muzyka, a czasem rodzime tradycje, są powodem do wzdychania. Witamy w rodzicielstwie nastolatków - w kotle emocji, burz hormonalnych i mokrych ręczników.

Praca w toku

Mózg nastolatka to plac budowy: kora przedczołowa, odpowiedzialna za planowanie i kontrolę impulsów, dojrzewa jako ostatnia. Dlatego potrafią być geniuszami i... zapominać o umyciu zębów.

Psycholodzy nazywają ten etap „formowaniem tożsamości”. Nastolatki intensywnie szukają odpowiedzi na pytania: Kim jestem? W co wierzę? Gdzie jest moje miejsce w świecie? Eksperymentują z wyglądem, poglądami, a czasem nawet z osobowościami - niekiedy zmieniając wszystko jak w kalejdoskopie, z tygodnia na tydzień.

Dla rodzica to czas transformacji: z głównego decydenta stajesz się raczej trenerem lub doradcą. Już nie sterujesz statkiem, ale jesteś zaufanym nawigatorem, który pomaga obrać kierunek. To przejście nie zawsze jest łatwe - zwłaszcza jeśli wcześniej sprawdzał się u ciebie bardziej „dyrektywny” styl wychowania. Ale to również szansa, by zbudować nowy rodzaj relacji - takiej, która szanuje rosnącą niezależność dziecka, a jednocześnie daje mu niezmiennie potrzebne wsparcie i poczucie bliskości.

Tutaj zaczyna się mozolna współpraca.

Sztuka odpuszczania

Nie da się całkiem odpuścić, bo instynkt chronienia jest silny. Ale badania (m.in. Lawrence Steinberg) pokazują, że niezależność jest kluczowa dla rozwoju pewności siebie. Zamiast „bo tak powiedziałem”, pytaj „co myślisz, że się stanie, jeśli…?”. “Pozytywne” ryzyko - np. dołączenie do drużyny czy szkolnego przedstawienia - jest dobre, bo buduje pewność siebie.

Dla rodziców nastolatków na emigracji dawanie większej wolności może być trudniejsze, niż w kraju rodzinnym. Szczególnie tu, w UK, ponieważ tutejsze społeczeństwo ma inne podejście do kwestii samodzielności młodych ludzi.

Jak więc znaleźć własną drogę wśród tych różnic? Naukowcy nazywają to „autonomią powiązaną” (ang. connected autonomy). Chodzi o to, by umożliwić nastolatkowi coraz większą samodzielność, jednocześnie pielęgnując silne więzi rodzinne. To właśnie ta równowaga - między wolnością a wsparciem - pozwala młodym ludziom zdrowo się rozwijać, niezależnie od szerokości geograficznej.

Jak mówić, żeby nie mówić do ściany

…a jeśli masz wrażenie, że mówisz właśnie do niej - spokojnie, nie jesteś sam/a. Komunikacja z nastolatkiem bywa trudna. Bywają zamknięci w sobie, humorzaści, a czasem po prostu... cisi. Ale w głębi duszy nadal bardzo potrzebują twojego wsparcia i asysty - tylko na własnych zasadach.

Słuchaj naprawdę - bez oceniania, bez nachalnych rad. Czasem najlepsze rozmowy zdarzają się mimochodem: w aucie, przy pizzy albo podczas wspólnego oglądania filmu. Kiedy nie wywieramy presji, młodzi częściej się otwierają.

Pomocne są pytania otwarte, np. „Co dziś było najfajniejsze?” albo „Opowiesz mi coś o Samie?” Dobrze też pamiętać, że potrzeba prywatności to nie odrzucenie - to normalny etap rozwoju. Dla rodzica kluczowe jest jedno: być dostępnym i otwartym, kiedy dziecko będzie gotowe pogadać.

Wychowywanie nastolatka w UK? Tu robi się ciekawie... Może jesteś przyzwyczajony/a do bardziej bezpośredniego stylu rozmowy, podczas gdy twoja latorośl chłonie nowe sposoby komunikacji od anglojęzycznych rówieśników i nauczycieli. To może prowadzić do nieporozumień - ale też otwiera przestrzeń do wzajemnej nauki.

Wielu nastolatków staje się mistrzami tzw. „code-switchingu” - czyli przełączania stylu wypowiedzi w zależności od tego, z kim rozmawiają. W domu mówią jednym językiem (dosłownie i w przenośni), a poza nim zupełnie inaczej. To nie wada, to superumiejętność - elastyczność, która zaprocentuje w przyszłości. Zamiast się na to boczyć - przełknij dumę i spróbuj nauczyć się tego od swojego dziecka. Tobie też się może przydać!

Emocjonalna pogoda - raz burza, raz słońce

Ciągle zmiany nastrojów to klasyka nastolatków. Jak mówi psycholog Daniel Siegel („Mózg nastolatka”), emocje są intensywne, a racjonalność dopiero się rozwija. Potwierdzaj uczucia dziecka, mówiąc np. „rozumiem, że jesteś zdenerwowany/a”, bo to buduje poczucie bycia słyszanym.

Badania pokazują, że to, co naprawdę pomaga budować trwałą więź z nastolatkiem, to właśnie ciepło i bliskość - nawet wtedy, gdy emocje buzują, a rozmowy schodzą na mielizny. To właśnie te codzienne drobiazgi mają największą moc: przytulenie (kiedy Twoje dziecko chce, a nie ty!), dobre słowo, wspólna pasja czy po prostu same momenty bycia razem, bez rozpraszaczy. To wszystko buduje most, który może przetrwać burze dojrzewania i prowadzi prosto w dorosłą relację opartą na zaufaniu. Nawet jeśli nie zawsze jest łatwo - warto.

No i oczywiście dbaj też o siebie - przestrzeń na odpoczynek czy hobby to must-have, żeby nie zabrakło ci cierpliwości.

Minowe pole mediów społecznościowych

Presja rówieśnicza + media społecznościowe = bomba emocjonalna. Pomagaj nastolatkowi rozumieć, że internet to nie zawsze prawda i ucz krytycznego myślenia na temat treści. Ustalaj (wspólnie!) rozsądne limity ekranowe i zachęcaj do aktywności offline.

W rodzinach migracyjnych social media mogą być sposobem do podtrzymania połączenia z przyjaciółmi i rodziną z Polski, ale bywają też źródłem stresu - mogą potęgować poczucie wyobcowania albo presji dopasowania się do nowego otoczenia.

Dlatego tak ważne jest, by rozmawiać z dzieckiem o jego doświadczeniach online. UWAGA: bez oceniania i moralizowania! Otwarte i luźne pogawędki na ten temat mogą mu pomóc lepiej pilnować granic i bardziej odnaleźć się w tej cyfrowej rzeczywistości.

To cię może zaskoczyć

Choć zachowują się chaotycznie, nie bagatelizuj ich procesu - nastoletnie osoby uczą się podejmować decyzje i budować pewność siebie. Mózg jest wtedy superplastyczny i chłonny (tak, naukowcy to potwierdzają!), więc zachęcaj do zajęć artystycznych, sportu i hobby. Doceniaj ich trafne spostrzeżenia - czasem naprawdę cię zaskoczą!

Dla rodzin, które przeprowadziły się do UK: okres dojrzewania dziecka nabiera dodatkowego znaczenia. Wspierasz nastolatka nie tylko w typowych dla mózgu etapach rozwoju, ale też w odnalezieniu się w nowej kulturze i budowaniu poczucia przynależności. Tutaj pomocne może być celebrowanie starych i nowych tradycji, by wszyscy czuli się jak „u siebie”. To wspaniała okazja, jak i ostatni moment, by utrwalić wielokulturowość w tożsamości twojego dziecka.

Chaos i śmiech

Rodzicielstwo nastolatków to wyczerpująca, ale i ekscytująca, jazda bez trzymanki. Kluczem jest ogromna elastyczność, szacunek, cierpliwość, dystans i poczucie humoru - bo czasem po prostu trzeba się uśmiechnąć na widok kolejnej góry ciuchów w kącie pokoju czy… wyrazu twarzy, zapowiadającego nagłego focha.

Pamiętaj: nie jesteś sam/a. To faza, która minie, a póki co - bądź dostępny/a, słuchaj i wspieraj. A jeśli też czujesz, że potrzebujesz wsparcia, poszukaj warsztatów dla rodziców lub forów internetowych, gdzie możesz wymienić się doświadczeniami.

Źródła:

1. Steinberg, L. (2020). Adolescencja (12. wyd.). McGraw-Hill Education.

2. Siegel, D. J. (2015). Burza mózgów: Moc i cel nastolatków mózgu. TarcherPerigee.

3. Gopnik, A. (2016). Ogrodnik i stolarz: Co nowa nauka o rozwoju dziecka mówi nam o relacji między rodzicami a dziećmi. Farrar, Straus and Giroux.

4. Blakemore, S.-J. (2019). Adolescencja i zdrowie psychiczne. The Lancet, 393(10185), 2030-2031.

5. Ofcom. (2025). Dzieci i rodzice: raport o korzystaniu z mediów i postawach 2025. https://www.ofcom.org.uk/media-use-and-attitudes/mediahabits-children/children-and-parents-media-use-and-attitudes-report-2025

6. National Institute of Mental Health (NIMH) Mózg nastolatka: 7 rzeczy, które warto wiedzieć https://www.nimh.nih.gov/health/publications/the-teen-brain-7-things-to-know